tank.jpg

Hoe keek de Nederlandse samenleving aan tegen de ruim 3000 vrijwilligers uit ons land die na de verloren strijd van paus Pius IX voor het zelfstandige behoud van de Kerkelijke Staat medio 1865 terugkeerden? Italië was nu een eenheidsstaat geworden via de strijd van Garibaldi, en hier in Nederland verschenen honderden mannen terug die nu ontheemd waren door hun vreemde krijgsdienst. Over dit onderwerp schreef dhr. Noordstar zijn studie Held of Vreemdeling? Waren het nu ongewenste vreemdelingen als ex-militair voor de Nederlandse staat, of helden voor de katholieke gemeenschap? Een thema dat in het licht van de (terugkerende) Syrië-uitreizigers zeker actueel is en vanuit andere militair-historische perspectieven bekeken kan worden.

In zijn inleiding schrijft Noordstar: "Tijdens het proces van de eenwording van Italië ontstond een conflict over de kerkelijke bezittingen tussen Garibaldi en Victor Emanuel aan de ene kant en paus Pius IX aan de andere kant. De paus deed hierop in 1858 een oproep aan alle jonge, ongehuwde katholieke mannen om hem te helpen door dienst te nemen in zijn pauselijk leger. Deze oproep vond in Nederland veel gehoor. De legereenheid die deze jonge mannen opving, de Zuavi Pontifici, bestond uit ongeveer 3.181 Nederlanders, 2.950 Fransen, 1.650 Belgen, 750 Italianen, 500 Canadezen, 250 Duitsers, enkele Ieren, Engelsen, Zwitsers, Spanjaarden, Polen, Schotten en een Chinees. Het opvallend grote aantal Nederlandse jongemannen reisde af naar Italië om daar te vechten voor de paus. In Nederland werd deze ontwikkeling met grote interesse gevolgd, zowel door de katholieke gemeenschap als door de overheid. De avonturen van de zouaven verschenen in verschillende kranten en tijdschriften en de zouaven werden door de katholieke achterban gezien als een toonbeeld van dapperheid en heldenmoed. Uiteindelijk bleek hun vechtlust echter tevergeefs. In 1870 viel het doek voor de paus nadat de Franse steun zich had teruggetrokken in verband met de Frans-Duitse oorlog. Niet lang daarna moesten de zouaven zich overgeven en terugkeren naar huis."

"Voor de katholieke gemeenschap in Nederland waren de zouaven vrome, dappere Hollanders die voor een goede zaak naar Rome vertrokken. Voor de meeste protestanten waren het eerder naïevelingen die Nederland in de steek lieten. In dit spanningsveld ging de discussie niet meer alleen over de positie van de zouaven, maar over die van de gehele Nederlandse samenleving. Binnen het beperkte historiografische aanbod over de pauselijke zouaven is er nauwelijks aandacht voor de terugkeer van deze groep. In de weinige academische bronnen gaat de aandacht vooral uit naar de motieven van de zouaven om in Italië te gaan vechten of naar hoe deze troepen functioneerden binnen de gehele krijgsmacht. Een ander probleem van de literatuur over het onderwerp zouaven is dat de auteurs vaak deelden in de ideologische overtuigingen van deze groep. Dit maakt de aannames en conclusies van de auteurs erg subjectief."

In 2019 publiceerde dhr. Noordstar zijn mastersciptie (Universiteit van Amsterdam), getiteld Held of vreemdeling? De terugkeer van de pauselijke zouaven onderzocht vanuit de Nederlandse Staat en de Nederlandse katholieke gemeenschap.